Cumhuriyet nedir denilince akla birçok cevap gelmektedir. Cumhuriyet son yüzyıllarda önemlikle de 1789 Fransız İhtilalinden sonra gelişmiş ülkelerde kullanılması artan yönetim biçimidir. Demokrasilerin gelişmiş olduğu ülkelerin devlet biçimidir. Cumhuriyet, tüm dünyada yaşanan ekonomik, toplumsal, siyasal ve kültürel dönüşümdür. Bu dönüşümün sonucunda gelişen yönetim biçimi formudur. Cumhuriyet kavramı Fransızca’daki “Republika” kavramından gelmektedir.
Cumhuriyet, monarşi ve oligarşi kavramlarının zıttı bir yönetim biçimidir. Çünkü Cumhuriyet yönetiminde egemenlik hakkı belli bir kişinin veya ailenin değildir. Cumhuriyet, hükümet ya da devlet başkanının belli bir süre için ve önceden belirlenmiş yetkilerle ve halk tarafından demokratik yöntemlerle seçildiği bir yönetim biçimidir.
Cumhuriyet, ulusun egemenliğini kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süreler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullandığı devlet biçimidir. Cumhuriyet aynı zamanda kişilerin de birey olarak bağımsızlaştığı ve özgürleştiği bir rejimdir. Cumhuriyet rejiminde artık monarşideki ” tebaa ya da köle” halk eşit haklara sahip vatandaş ya da yurttaştır.
Cumhuriyet kavramı kısaca böyle anlatılabilir. Ancak cumhuriyet nedir kısaca diyorsanız en kısa tanımını Türk dil kurumu cumhuriyet şeklinde de açıklayabiliriz. Cumhuriyet tdk:
“Milletin, egemenliği kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süreler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullandığı yönetim biçimi:
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Atatürk’tür.”
Cumhuriyetin kuruluşu, 19 Mayıs 1919’da başlamış olan Ulusal Kurtuluş Savaşı’ndan sonra kurtuluş hareketinin ikinci kısmıdır.
Ayrıca bu olay yalnız Türk tarihi için değil tüm dünya tarihi için de etkileri ve tepkileri ile önemli bir olay olarak tarih sayfalarında bulunmuştur. Türk toplumunun Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde çağdaş uygarlık yörüngesine girmesinin de akılcı bir simgesidir. Bu bağlamda Birinci TBMM 23 Nisan 1920’de toplanmıştır.
Cumhuriyet ise bu tarihten 3.5 yıl 6 gün sonra 29 Ekim 1923’te ilan edilmiştir. İşte bu Meclis’in ulus yazgısını üstlenmesi, Mustafa Kemal Paşa’yı kendisine başkan seçmesi Türk ulusunun bağımsız, koşulsuz, kayıtsız egemenliğini bütün dünyaya duyurmasının bir belgesidir. Daha o zaman adı söylenmeksizin Cumhuriyetin ilanının çoban yıldız gibi bir işaret fişeğidir.
Atatürk cumhuriyet kelimeleri yan yana en çok yakışan iki kelimedir. Atatürk ve cumhuriyet fikri ilelebet sürecektir.
Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet’in ilanını duyurduğu geceyi NUTUK adlı eserinde kendi ağzından detaylıca anlatmıştır. Nutuk’ta yer alan anektod şöyle:
“Gece olmuştu Çankaya’ya gitmek üzere Meclis binasından ayrılırken, koridorlarda beni beklemekte olan Kemâlettin Sami ve Hâlit Paşa’lara rastladım. Ali Fuat Paşa Ankara’dan hareket ederken bunların Ankara’ya geldiklerini o günkü gazetede “Bir uğurlama ve bir karşılama” başlığı altında okumuştum. Daha kendileriyle görüşmemiştim. Benimle konuşmak üzere geç vakte kadar orada beklediklerini anlayınca, akşam yemeğine gelmelerini, Millî Savunma Bakanı Kâzım Paşa vasıtasıyla kendilerine bildirdim. İsmet Paşa ile Kâzım Paşa’ya ve Fethi Bey’e de Çankaya’ya benimle birlikte gelmelerini söyledim. Çankaya’ya gittiğim zaman, orada, beni görmek üzere gelmiş bulunan Rize Milletvekili Fuat, Afyonkarahisar Milletvekili Ruşen Eşref Bey’lerle karşılaştım. Onları da yemeğe alıkoydum. Yemek sırasında : “Yarın Cumhuriyet ilân edeceğiz” dedim. Orada bulunan arkadaşlar, derhal düşünceme katıldılar. Yemeği bıraktık. O dakikadan itibaren, nasıl hareket edileceği konusunda kısa bir program yaparak arkadaşları görevlendirdim.
Efendiler, görüyorsunuz ki, Cumhuriyet ilânına karar vermek için Ankara’da bulunan bütün arkadaşlarımı davet ederek onlarla görüşüp tartışmaya asla lüzum ve ihtiyaç görmedim. Çünkü onların da aslında ve tabiî olarak benim gibi düşündüklerinden şüphe etmiyordum. Halbuki, o sırada Ankara’da bulunmayan bazı kişiler, yetkileri olmadığı halde, kendilerine haber verilmeden, düşünce ve rızaları alınmadan Cumhuriyetin ilân edilmiş olmasını bize gücenme ve bizden ayrılma sebebi saydılar.”
Başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere tüm silah arkadaşlarını saygıyla anıyor ve hepinizi Cumhuriyet’i korumaya davet ediyoruz…
Tüm Atatürk Ürünlerini Görmek İçin BURAYA TIKLA
Etiketler:
Cumhuriyet Bayramı
29 Ekim Nedir? Cumhuriyet Tarihi
cumh, cumhu, cumhuri kelimeleri geçmektedir.
